04 Oca Yumurtalık Kistleri
Yumurtalık Kistleri
Buluğ çağı ile menopoz arasındaki yaşlarda yumurtalıklarda her ay bir yumurta gelişimi olur. Bu yumurtaların overlerde sırayla olması şart değildir. Yumurta follikül adı verilen bir sıvının içinde olgunlaşır. Bu sıvı dolu yapıyı ultrason ile görmek ve izlemek mümkündür. Bu sıvı dolu yapı ovulasyon (yumurtlama) ile adetin 13. günü civarında çatlar ve yumurta tüp adı verilen kanallara atılır. Geride kalan boş follikül Korpus Luteum (sarı cisim) adını alır. Bazen içi boşalmış bir durumda, bazende içindeki sıvı ile dolu kistik yapı halinde görülür.
Over kistleri iki ana gruba ayrılır:
1- Fonksiyonel kistler: Geçici olan basit kistlerdir.
2- Neoplastik kistler: Kalıcı olma eğilimindeki yeni gelişen kistik oluşumlardır.
Fonksiyonel kistler:
Follikül kisti: Follikül geliştikten sonra yumurta atılamazsa follikül büyümeye devam eder. Yumurta atılmadan önce 3 cm’ye kadar büyüyebilir. Bu nedenle, 3 cm’ye kadar olan kistik yapılar normal follikül, daha büyükleri ise follikül kisti olarak adlandırılırlar. 1-2 ay bekleme veya doğum kontrol hapları verilmesi uygundur. Daha sonraki aylarda tekrarlama olasılığı mevcuttur.
Korpus luteum kisti: Yumurta atılır, follikül Korpus Luteum haline geldikten sonra içi sıvı dolu olarak büyümeye devam eder. 1-2 ay beklemek uygun yaklaşımdır.
Polikistik over: Fonksiyonel kistler gurubu içinde olmasına rağmen son derece farklı bir klinik tablodur. Yumurtalık içinde belli bir büyüklüğe gelmiş folliküllerin sayısında artış olmakla birlikte bu folliküllerin hiçbirisi ilerleyerek olgun follikül haline gelemez. Bu nedenle yumurtlama nadiren gerçekleşir. Hormonal durum bozulmuştur. Adetler gecikmeli gerçkeleşir. Genellikle kilo artışı ve tüylenmede artış vardır. Yumurtlama hiç gerçekleşmediği için veya düzensiz olduğu için gebe kalmak oldukça güçtür. Tanıda FSH ve LH hormon dengesinin bozulması, ultrasonda 6-8 mm civarında çok sayıda follikülün görülmesi beklenir. İnsülin direnci açısından değerlendirilmesi için İnsülin ve kan şekeri tetkiklerinin istenmesi uygundur.
Tedavi kişinin yaşına, şikayetlerinin ağırlığına, gebelik beklentisine göre planlanır. Örneğin; genç kızlarda ve gebelik düşünmeyen kişilerde doğum kontrol hapları tercih edilirken gebelik isteyenlerde yumurtlamayı uyaran ilaçların aşamalı olarak kullanılması uygundur. Yumurtalık uyarıcı ilaçlar kullanılırken, özellikle polikistik overlerin uyarılmaya karşı aşırı duyarlı olduğu, folliküllerin hepsinin birden aşırı gelişebileceği ve kistleşme olasılığının arttığı, hiperstimülasyon denilen ağır klinik tablonun (OHSS-Ovaryan hiperstimülasyon sendromu) gelişebileceği unutulmamalıdır.
Fonksiyonel kistlerde cerrahi müdahale ancak kistin aşırı büyümesi (örneğin: 6 cm’den daha büyük olması) veya kendi etrafında dönerek gangrene olması (şiddetli ve devamlı sancı) halinde gereklidir. Tedavide Laparoskopi veya Laparotomi ile kist çıkartılır. Bu tür ameliyatlarda özellikle gençlerde ve doğum sayısını tamamlamışlarda yumurtalıkların korunmasına azami özenin gösterilmesi gereklidir.
Neoplastik kistler: Tamamen yeni oluşumlar şeklinde başlarlar. Kendiliklerinden geçme çansı yoktur. Çoğunluğu iyi huylu olmasına rağmen nadiren de olsa kötü huylu olabilirler. Bu nedenle yakından izlenmeleri gereklidir. İyi-kötü huylu ayırımı yaparken ultrasonografik değerlendirme ve bazı tümör belirteçlerinden (AFP-HCG-Ca 125-Ca 15.5-Ca 19.9) yararlanılır. İyi huy kriteleri şunlardır: Tek taraflı olması-6 cm’den küçük olması-tamamen kistik olması-patolojik olmayan renkli Doppler ultrasonografi bulgusu
Genellikle 5-6 cm ve üzerinde olanlara cerrahi müdahale (Laparoskopi veya Laparotomi) yapılır.